Προσοφθάλμιος Φακός

Από astronomia.gr
Πήδηση στην πλοήγησηΠήδηση στην αναζήτηση

Ο προσοφθάλμιος φακός είναι ένας φακός που τοποθετείται στην "έξοδο" του τηλεσκοπίου, στο σημείο εστίασης. Τοποθετείται πάνω στον εστιαστή ο οποίος μας βοηθά να μετακινήσουμε τον προσοφθάλμιο (ή τα οπτικά) ώστε να πετύχουμε εστίαση. Η ποιότητά του είναι εξαιρετικής σημασίας και είναι το δεύτερο πιο σημαντικό στοιχείο (μετά τον κύριο φακό) που καθορίζει πόσο καλά αποδίδει οπτικά το τηλεσκόπιό μας.


Προσοφθάλμιοι και μεγέθυνση

Ο προσοφθάλμιος συνδέεται άμεσα με την μεγέθυνση μιας και τα χαρακτηριστικά του καθορίζουν ποια μεγέθυνση αποδίδει το τηλεσκόπιό μας. Η μεγέθυνση δεν χαρακτηρίζει ένα τηλεσκόπιο όπως το άνοιγμα. Κι αυτό γιατί η μεγέθυνση δεν είναι σταθερή, την αλλάζουμε αλλάζοντας και προσοφθάλμιο φακό. Μην παρασύρεστε από διαφημίσεις τηλεσκοπίων που υπόσχονται μεγάλες μεγεθύνσεις γιατί απλά μπορείτε με οποιοδήποτε τηλεσκόπιο να πάρετε όποια μεγέθυνση θέλετε αλλάζοντας προσοφθάλμιο. Αλλάζουμε προσοφθάλμιο όταν θέλουμε να αλλάξουμε μεγέθυνση. Μεγέθυνση αλλάζουμε ανάλογα με το είδος του αντικειμένου που παρατηρούμε και τις εκάστοτε συνθήκες. Για παράδειγμα, για να δούμε ένα ανοιχτό σμήνος που απλώνεται σε μεγάλη έκταση θα χρησιμοποιήσουμε μικρότερη μεγέθυνση από αυτή που θα χρησιμοποιούσαμε για να δούμε τους δακτυλίους του Κρόνου. Επίσης, μια νύχτα με καθαρή ατμόσφαιρα "σηκώνει" μεγαλύτερες μεγεθύνσεις από μία νύχτα με λιγότερο καλή ορατότητα. Ετσι, για κάθε τηλεσκόπιο χρειάζονται τουλάχιστον 3 προσοφθάλμιοι για να καλύπτουν όλες τις ανάγκες.


Για να υπολογίσει κανείς πόση μεγέθυνση θα δώσει σε ένα τηλεσκόπιο ένας προσοφθάλμιος πρέπει να διαιρέσει την εστιακή απόσταση του τηλεσκοπίου με αυτή του προσοφθάλμιου. Π.χ. ένας προσοφθάλμιος 25 χιλιοστών σε ένα τηλεσκόπιο εστιακής απόστασης 2000 χιλιοστών θα δώσει 2000/25=80 φορές μεγέθυνση (ή όπως συμβολίζεται συνήθως 80x).


Η μεγαλύτερη μεγέθυνση έχει δύο τιμήματα. Την μείωση της φωτεινότητας και του οπτικού πεδίου. Ετσι, όσο πιο μεγάλη μεγέθυνση χρησιμοποιούμε τόσο πιο στενό οπτικό πεδίο θα έχουμε (δηλαδή θα βλέπουμε μικρότερο κομάτι από το αντικείμενο που παρατηρούμε) και τόσο λιγότερο φωτεινή θα είναι η εικόνα που θα βλέπουμε. Aπό μια μεγέθυνση και πάνω η εικόνα δεν θα είναι καθαρή και δεν θα μπορείτε να διακρίνετε καθαρά είδωλα. Ο εμπειρικός κανόνας λέει ότι η μέγιστη μεγέθυνση ενός τηλεσκοπίου ώστε να έχει ακόμα καθαρή εικόνα είναι το διπλάσιο του ανοίγματός του σε χιλιοστά. (Π.χ. ένα τηλεσκόπιο 11,4 εκατοστών θα έχει μέγιστη αξιοποιήσιμη μεγέθυνση 228x).


Τύποι προσοφθάλμιων

Τα εξής σχέδια προσοφθάλμιων φακών είναι σε κοινή χρήση από διάφορες εταιρείες:

Kelner

Plössl

Ορθοσκοπικοί

Erfle

König

Lanthanum

Προσοφθάλμιοι SMA


Οι εξής τύποι προσοφθαλμίων είναι ειδικές υλοποιήσεις από εταιρείες:


Nagler, Panoptic, Radian

Eudiascopic, Hyperion

Pentax XW, XF, XO


Οι εξής τύποι προσοφθαλμίων δε χρησιμοποιούνται πια εκτός από σπάνιες περιπτώσεις:

Huygens

Ramsden

Διάμετρος προσοφθάλμιων

Κάθε προσοφθάλμιος έχει στην άκρη του ένα μεταλλικό κυλινδρικό μέρος το οποίο και εισέρχεται στον εστιαστή. Υπάρχουν τρία τυποποιημένες διάμετροι του μεταλικού βαρελιού, αυτά είναι οι 0,965 ίντσες, οι 1,25 ίντσες και οι 2 ίντσες. Από αυτά το στάνταρντ θεωρούνται οι 1,25 ίντσες που είναι και οι πιο συνηθισμένες. Μερικά φθηνά τηλεσκόπια παίρνουν προσοφθάλμιους 0,965 ιντσών ενώ κάποια ακριβά μοντέλα παίρνουν προσοφθάλμιους 2 ιντσών.


Φίλτρα

Συνήθως, το μεταλλικό βαρέλι των προσοφθάλμιων δέχεται βιδωτά φίλτρα. Αυτό μπορείτε να το καταλάβετε από την ύπαρξη των γραμμών στο εσωτερικό του βαρελιού. Τα φίλτρα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι πολλά όπως σεληνιακά φίλτρα, χρωματιστά φίλτρα για καλύτερες εικόνες των πλανητών ή και ειδικά φίλτρα για την παρατήρηση νεφελωμάτων.


Προστασία των προσοφθάλμιων

Ποτέ δεν αφήνουμε τους προσοφθάλμιους χωρίς τα προστατευτικά τους καπάκια (και από τις δύο πλευρές) και ποτέ δεν αγγίζουμε τους φακούς με τα δάχτυλά μας. Ο καθαρισμός τους δεν είναι πάντα εύκολος ενώ πολλές φορές κατά τον καθαρισμό μπορούν να αφαιρεθούν οι ειδικές τους επικαλύψεις. Επίσης, προσέχουμε να μην έρχονται σε επαφή τα βλέφαρά μας με τον φακό, μιας και η λιπαρότητά τους μπορεί να δημιουργήσει στίγματα.